შემოქმედება

ბარათაშვილის შემოქმედება ქართული რომანტიზმის მწვერვალია. მისი პოეტიკა და სტილი რომანტიკული პოეტური აზროვნების სრულყოფილი გამოხატულებაა. ი. ჭავჭავაძის აზრით, ბარათაშვილის შემოქმედება მოასწავებს ევროპეიზმის დამკვიდრებას ქართულ მწერლობაში. „ბედი ქართლისა“ ბარათაშვილმა 22 წლისამ დაწერა.

მიუხედავად თანდაყოლილი რომანტ. სულიერი წყობისა, ჭაბუკ პოეტს აღმოაჩნდა რეალობის უაღრესად მძაფრი გრძნობა. ეს პოემა თავისებური პრელუდიაა ბარათაშვილის ფილოსოფიური ლირიკისათვის დამახასიათებელი ძიებებისა, რაც მიზნად ისახავდა როგორც ახალი ჰუმანისტური იდეალების, ასევე ეროვნული მოქმედების სახელმძღვანელო პრინციპთა დადგენას ნიკოლოზ ბარათაშვილის პოეზია საზრდოობს  მდიდარი ქართული ლიტერატურის,ზოგადად,კულტურის, ტრადიციით. მისი პოეტური მსოფლმხედველობის წყაროები როგორც ფოლკლორი, ასევე ბიბლია (ძველი და ახალი აღთქმის წიგნები), სასულიერო მწერლობა, ჰიმნოგრაფია, აღორძინების ხანის ლიტერატურა და მისივე თანადროულ პოეტრომანტიკოსთა  გამოცდილება.

 მის შემოქმედებაში წარმოჩნდება როგორც  ევროპული, ასევე მისი მშობლიური ქვეყნის მხატვრული აზროვნების პარადიგმები, გამოსახვის ფორმების მოდელები.

ბარათაშვილის შემოქმედება წარმოაჩენს არა მხოლოდ ქართულ, არამედ  ევროპული რომანტიზმის ძირითად მხატვრულ კონცეფციებსა და პრინციპებს, ამიტომ მისი შემოქმედებითი სამყაროს კვლევისას გასათვალისწინებელია ევროპული რომანტიზმის ტრადიცია. 

ბარათაშვილის შემოქმედების ბიბლიასთან და ძველ ქართულ სასულიერო მწერლობასთან კაშირი  ღრმა და მრავალფეროვანია. ამ თვალსაზრისით, ბევრი მაგალითის მოხმობა შეიძლება. ამის ერთ-ერთი საუკეთესო დასტური კი  ლექსი „ჩემი ლოცვაა“, რომელიც  ნასაზრდოებია ძველი და ახალი აღთქმისეული ალუზიებითა და რემინისცენციებით.

ლექსის პირველივე სტრიქონებიდან გაოიკვეთება ნათესაობა სახარებასთან:

„ღმერთო მამაო, მომიხილე ძე შეცთომილი“. ძე შეცდომილის იგავი ლუკა მახარებელს აქვს მოთხრობილი (ლუკას სახარება: 5,11-32). ლექსის ლირიკული გმირი, იგივე, სამოთხიდან გამოდევნილი ადამია, რომელმაც დაკარგა მსგავსება და ხატება ღვთისა, მამას დაშორდა, მატერიალურ საზრუნავებში ჩაეფლო, განსაცდელში ჩავარდა, მაგრამ უძღები შვილივით არ დაკარგა იმედი და ხსოვნაში დარჩა „მამის ხატება“. „მამაო“, „სახიერო“, „ცხოვრების წყაროვ“, „გულთამხილავო“ _ ამგვარი ეპითეტები  საღვთისმეტყველო ლიტერატურიდანაა. ამავე დროს, რუსთაველსა და გურამიშვილთან გვხვდება. ლექსის ლირიკულ გმირს სტანჯავს საკუთარი ცოდვების შეგრძნება და გულშემუსვრილი ევედრება მამას პატიებას.:

„პირველ უმანკომ თვით ადამმაც სცოდა შენს ნებას“.

პავლე ინგოროყვა წერს: „ფინალში ლექსისა ჩვენ გვაქვს გამოხმაურება შავთელის „აბდულმესიანისა“. არანაკლებ საინტერესოა, რომ ამ ლექსში ჩვენ გვაქვს გამოხმაურება ძველქართული ძლისპირისა „სოფლის ზღვაი აღძრულ-არს“, რომელიც ეკუთვნის მე-8-მე-9 საუკუნეთა დიდ ქართველ პოეტ-ჰიმნოგრაფს გრიგოლ ხანძთელს“ (ინგოროყვა 2007: 129).

ლექსის ბოლო სტრიქონი: „მაშა დუმილიც მიმითვალენ შენდამი ლოცვად“_ პოეტის მთელი არსების წყურვილს ამხელს, შეუერთდეს ღვთის საუფლოს, მისგან განუყოფელი გახდეს და ამგვარად მოიპოვოს სულიერი ჰარმონია და სიმშვიდე.

ლალი დათაშვილი გამოკვეთს ამ ლექსის სტრუქტურის იმ ელემენტებს, რომლებიც „მამაო ჩვენოს“ კომპოზიციურ საყრდენს ქმნიან: „ლექსი საუფლო ლოცვის მსგავსად სამი ნაწილისაგან შედგება: მიმართვა, თხოვნა-ვედრება და ღვთის დიდება“.

მიმართვა ორი სიტყვითაა გადმოცემული: „ღმერთო მამაო“... აღვლენილია შვიდი თხოვნა მაცხოვრის წინაშე (ამდენივე თხოვნაა „მამაო ჩვენოში“). ესენია: მომიხილე ძე შეცთომილი, განმასვენე ვნებათაგან ბოროტ-ღელვილი, მასვ წმიდათა წყალთაგან შენთა, დამინთქე მათში სალმობანი გულისა სენთა, არა დაჰქროლონ  ნავსა ჩემსა ქართა ვნებისა, არამედ მოეც მას სადგური მყუდროებისა, დუმილიც მიმითვალენ შენდამი ლოცვად.  ღვთის დიდებას მეოთხე სტროფის პირველი ორი სტრიქონი მოიცავს: „გულთა-მხილავო, ცხდა არს შენდა გულისა სიღრმე, შენ უწინარეს ჩემსა უწყი, რაც ვიზრახო მე“ (დათაშვილი 2007:  135).

თამაზ ვასაძე  ბარათაშვილის ლექსის „შემოღამება მთაწმინდაზედ“ ანალიზისას შენიშნავს: „ბარათაშვილის პოეტური მეტყველებისა და აზროვნების ერთ-ერთი სათავე არის ფსალმუნი. წმინდა მთის მოტივიც მას ფსალმუნიდან უნდა ჰქონდეს შეთვისებული. „მთაო ცხოველო“ _ საღვთო ეპითეტით მიმართავს ბარათაშვილი მთაწმინდას. და ამ „ცხოველ“, წმინდა მთაზე, საკრალურ გარემოში „შემოღამების“ ლირიკულმა გმირმა უჩვეულო რამ განიცადა _ იგრძნო თავისი ნათესაობა ზეცასთან და აღეძრა „ზენაართ სამყოფთან“  შეერთების მძაფრი სურვილი, რადგან მიიღო გამოცხადება სულიერი სამშობლოდან, იხილა უსასრულო სულიერებასთან საკუთარი შინაგანი ერთიანობის დამადასტურებელი ხატება“ 

ბარათაშვილისეული „ჩინარი სიმბოლოა რაღაც ახალი, ამაღლებული, იდუმალი მეტყველების, რისი აღქმის უნარიც მის თანამედროვეთ დაკარგვიათ. ამიტომაცაა ეს დიდებული ალვის ხე განმარტოებით მდგარი („წმინდა ნინოს ცხოვრების“ მიხედვით კლდეზე განმარტოებით მდგარი ალვის ხე _ სიცოცხლის ხეა, რომლისაგანაც შეიქმნა სამი ჯვარი...). ის ხეთამეტყველების მთელ სპექტრს ითავისებს და რომანტიკოსი პოეტის ოცნებათა შეუვალი სვეტია. და კიდევ ერთი (მტკვარი, ვითარცა მიჯნური ჩინარის...) მდინარე ხომ ცხოვრების მარადიული და უწყვეტი სვლის სიმბოლოა. ბარათაშვილის ოცნებანი წუთისოფელთან აბსოლუტური პროტესტის ფორმას როდი იძენს. ეს აუხდენელი ოცნებანი მისი ამა სოფელთან შეთვისების ერთგვარი ენაა (იგრძნობა ქრისტიანული ცნობიერების მეტყველი კვალი...)“ (ელაშვილი 2015: 230)

 „ვეფხისტყაოსნის“ ლიტერატურულ-კულტურული ტრადიცია ბარათაშვილის შემოქმედებითი იმპულსების მძლავრი მასაზრდოებელია. ამ ტრადიციასთან სიახლოვე მჟღავნდება არა მხოლოდ გარეგან, იოლად დასანახავ-აღსაქმელ მხატვრულ სახეებში, არამედ მთელ შინაგან მხატვრულ სისტემაში. უპირველეს ყოვლისა,  ბარათაშვილის ასაზრდოებს რწმენა, რომ „პოეზია პირველადვე სიბრძნისაა ერთი დარგი, საღვთო საღვთოდ გასაგონი“. მის პოეზიაში ადამიანური სიბრძნე მიისწრაფვის იქითკენ, რომ შეიმეცნოს საკუთარი თავი და სამყარო, გაიაზროს სულის ამქვეყნად მოვლინების ღვთაებრივი არსი და დანიშნულება. რუსთველისეული შემეცნების პროცესის საბოლოო მიზანი: „მით ვისწავლებით, მოგვეცეს შერთვა ზესთ მწყობრთა წყობისა“ მისთვისაც ამოსავალია. ზეციური, მიღმური სამყაროს შეცნობა-გააზრება პოეტს ამქვეყნიურ მატერიალურ-ხორციელ კანონზომიერებებშიც გაარკვეს. მისთვისაც მნიშვნელოვანია სიტყვის, ლოგოსის არსთან ზიარება მასში ჩაღრმავების გზით.

ბარათაშვილის ნებას, მიაღწიოს ღვთის ხატებასა და  მსგავსებას შემოქმედების საშუალებით, გზად ეღობება ხორციელი ყოფა, მატერიალურ-პრაგმატული საზრუნავებით დატვირთული. ბედისწერა და განგება  მის შემოქმედებაშიც ისევეა გადაჯაჭვული ერთმანეთთან, როგორც რუსთაველთან. რუსთველისეული: „ბედი ცდაა, გამარჯვება ღმერთსა უნდეს, მოცაგხვდების“ მისი  რეალურ-მატერიალურ დრო-სივრცესთან ბრძოლის შთამაგონებელია: „დავმორჩილდი ჩემს მკაცრ ბედსა, მაგარამ ხანდახან ჯავრით დავაპირებ ხოლმე მასთან შებმას. ან ჩემი ბედი და ან ჩემი სურვილის აღსრულება“ (ბარათაშვილი 2012:65).

წუთისოფელი მთელი თავისი მრავალფეროვნებით პოეტისთვის მისაღებია მხოლოდ იმ თვალსაზრისით, რომ მან ამ უთვალაფერიან სამყაროში საკუთარი თავი შეიმეცნოს და აღმოაჩინოს სულიერი განვითარების დაუსაზღვრავი შესაძლებლობები.

„ცისა ფერს“ გამოვლენაა იმ წყურვილისა, რომელიც დავითის ფსალმუნებშია გამოვლენილი _ ღვთის წიაღში დანთქმისა და გაბნევისა:

„ფიქრი მე სანატრი
მიმიწვევს ცისა ქედს,
რომ ეშხით დამდნარი
შევერთო ლურჯსა ფერს“.

ავთანდილი ლოცვაში ღმერთს ევედრება: „მომეც დათმობა სურვილთა, მფლობელო გულისთქმათაო“. ამგვარ სურვილებთან შეჯახების ტკივილები აწერინებდა ბარათაშვილს „ხმა იდუმალსა“ და „სულო ბოროტოს“, „მერანს“. „განვედი ჩემგან. ჰოი მაცდურო, სულო ბოროტო“ შეძახილია იმ მატერიალური საზრუნავების მიმართაც, რომლებიც მის ხორციელ ყოფას ასაზრდოებდნენ, მაგრამ სულიერ განვითარებას აბრკოლებდნენ. ეს  დაუსრულებელი ჭიდილი ხორცსა და სულს შორის წარმოშობდა იმ ტრაგიზმს, რომელიც ადამიანური ყოფის თანამდევია, მაგრამ განსაკუთრებული სიმძაფრით მჟღავნდება იმ ადამიანებთან, რომელთაც  განცდილი აქვთ ღვთაებრივ კანონზომიერებათა ჭეშმარიტება.

„მერანში“ ყველაზე მძაფრად გამოიკვეთება ბარათაშვილის დამოკიდებულება ქართულ და მსოფლიო ლიტერატურისა და ხელოვნების ტრადიციებთან. „მერანის“ შესახებ ბევრი რამ არის ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურაში დაწერილი, მათ შორის, შენიშნული და გამოკვეთილია როგორც ნათესაობა ევროპული რომანტიზმის ცალკეულ ნიმუშთან თუ, ზოგადად, რომატიკულ მსოფლმხედველობასთან (ადამ მიცკევიჩის „ფარისი“, ბაირონის „ჩაილდ-ჰაროლდი“, ედგარ პოს „ყორანი“ და სხვ.), აგრეთვე, გამოკვლეულ-გაანალიზებულია „მერანსა“ და „ვეფხისტყაოსანს“ შორის ზედაპირული და ფარული მსგავსება-გადაძახილები, ალუზიები და რემინისცენციები.

ამ ლექსში ლირიკული გმირის თავდავიწყებული, გიჟური ქროლის შედეგად  გადაილახება ადამიანური, ეგოისტური მეს საღვრები და სხვისთვი ზრუნვა იქცევა არსებობის აზრად და მიზნად: „და ჩემს შემდგომად მოძმესა ჩემსა სიძნელე  გზისა გაუდვილდეს“.

მანანა კვაჭანტირაძე წერს: „ქართული ლიტერატურული და ხალხური ტრადიციით მერანი მფრინავი რაშია. რუსთაველი „ვეფხისტყაოსნის“ მთავარ პერსონაჟზე ამბობს: „ტაიჭი მიუქს მერანსა, მიეფინების მზე ველად“. ფრაზის პირველ ნაწილში მერანთან შედარება ცხენის („ტაიჭის“) ზღაპრულ თვისებებზე მიუთითებს, მეორეში კი მეტაფორა „მიეფინების მზე ველად“ _ ვრცელდება კაცზეც და ცხენზეც და სწორედ მათი ერთიანობის ესთეტიკურ ხიბლს უსვამს ხაზს, ასე რომ, მერანზე ამხედრებული კაცი ამ ლექსში, თავის კონკრეტულ სახეობრიობასთან ერთად, კონოტაციურ დონეზე კულტურულ-ეთნიკური კოდის ნაწილია“ (კვაჭანტირაძე 2013: 100).

სიმონ ჩიქოვანის აზრით, „ცხენოსანი რაინდის მიერ ბედთან ჭიდილი და წინააღმდეგობათა დაძლევა მოარული სურათია მსოფლიო პოეზიაში“ (ჩიქოვანი 1963: 132). თამარ ლომიძე შეეხმიანა ამ თვალსაზრისს და შენიშნა, რომ „გამოითქმის საეჭვო მოსაზრებები ცხენოსანი რაინდებისადმი მიძღვნილი ყველა ნაწარმოებისა და ბარათაშვილის „მერანის“ ნათესაობის შესახებ (ლომიძე 2014: 32). მისი აზრით, „ბედის სამძღვრის“ გადალახვა არ წარმოადგენს ბედთან ბრძოლის, ბედის დაძლევის მეტაფორას (ან, უფრო ზუსტად, მარტოოდენ ბედთან ბრძოლას როდი აღნიშნავს)“, „ლექსში მეტონომიურია „ბედის სამძღვრის“ მოტივი, რადგან ის აღნიშნავს არა მარტო საზღვარს, არამედ იმ სივრცესაც რომელსაც შემოსაზღვრავს (მამული, ბედი)“ ( ლომიძე 2014: 40).

ბარათაშვილი  გვაგონებს ბედისწერის წინააღმდეგ ამხედრებულ ავთანდილს, რომელსაც ტარიელის შველა, ნესტანის პოვნა, ქაჯეთის ციხის აღება _ წარმოუდგება არა მხოლოდ სხვისი, არამედ საკუთარი ბედნიერების გზაზე გადასალახავ დაბრკოლებებად. „მერანში“  მხატვრულ სახე-სიმბოლოებშია ტრანსფორმირებული ეს სულიერ-მატერიალური დაბრკოლებები სამშობლოს, სატრფოს, მეგობრებისა თუ ახლობლების სახით.

„მერანი“ თავისი სულისკვეთებით ეხმიანება ბოროტების ძლევის „ვეფხისტყაოსნისეულ“ კონცეფციას. ბარათაშვილის რწმენა, რომ „ცუდად  ხომ მაინც არ ჩაივლის ეს განწირულის სულისკვეთება და და გზა უვალი,   შენგან თელილი, მერანო ჩემო, მაინც დარჩება“ _ რუსთველის  _ „ბოროტსა სძლია კეთილმან, არსება მის გრძელია“ _ გამოძახილია (რომელიც, თავის მხრივ ფსევდოდიონისე არეოპაგელის მოძღვრებას ეფუძნება). როგორც ცნობილია,    „მერანის“ სტრიქონები: 

„ნუ დავიმარხო ჩემსა მამულში, ჩემთა წინაპართ საფლავებს შორის,
ნუ დამიტიროს სატრფომ გულისა, ნუღა დამეცეს ცრემლი მწუხარის;
შავი ყორანი გამითხრის საფლავს მდელოთა შორის ტიალის მინდვრის,
და ქარისშხალი ძვალთა შთენილთა ზარით, ღრიალით, მიწას მომაყრის!“

ეხმიანება და ერთგვარად „იმეორებს“ „ვეფხისტყაოსნის“ სტრიქონებს:

„თუ საწუთრომან დამამხოს, ყოველთა დამამხობელმან,

ღარიბი მოვკვდე ღარიბად, ვერ დამიტიროს მშობელმან,

ვეღარ შემსუდრონ დაზრდილთა და ვერცა მისანდობელმან, -

მუნ შემიწყალოს თქვენმანვე გულმან მოწყალე-მლმობელმან“.  

ეს კი მეტყველებს რუსთველისა და ბარათაშვილის მსგავს სააზროვნო მორალურ-ინტელექტუალურ ორიენტირებზე _ იდეალისკენ, თავისუფლებისკენ, ჭეშმარიტებისკენ მიმავალი გზა „მხედრისგან“ დიდ მსხვერპლს მოითხოვს. ამ მსხვერპლის გაღების აუცილებლობა თავიდანვე გაცნობიერებული აქვს გმირს_ ამას მოწმობს ავთანდილის „ანდერძი“. ბარათაშვილისეული მოძმისთვის „გზის გაადვილება“ ეხმიანება ავთანდილისეულ რწმენას, რომ არ დაივიწყებენ:  „მიღწვიან, მომიგონებენ, დამლოცვენ, მოვეგონები“.

ზაზა აბზიანიძე წერს: „იშვიათია ლექსი, რომელიც ერთსა და იმავე დროს, პოეტური ავტობიოგრაფიაც იყოს და ანდერძიც, ძალზე პიროვნული და, იმავდროულად, თავისი ეპოქის უძირითადესი ტენდენციების გამომხატველიც“ (აბზიანიძე 2015: 314).

ბარათაშვილის შემოქმედებაში წარმოჩენილი სიყვარულის თემა ნაზარდოებია არა მხოლოდ ბიბლიური, არამედ რუსთველისეული იდეალებით („სატრფოვ, მახსოვს თვალნი შენნი“, „როს ბედნიერ ვარ შენთან ყოფნითა“, „ვპოვე ტაძარი“, „არ უკიჟინო, სატრფოო“, „რად ჰყვედრი კაცსა“, „საყურე“, „ქეთევან“, „მადლი შენს გამჩენს, ლამაზო, ქალო შავ-თვალებიანო“, „თავადის ჭ...ძის ასულს, ეკ...ნას“, „...ნა ფორტეპიანოზედ მომღერალი“, „ბულბული ვარდზედ“ და სხვ.)

ბარათაშვილისთვისაც სიყვარული გამოუთქმელია: „მოკვდავსა ენას არ ძალუძს უკვდავთა გრძნობათ გამოთქმა“ („არ უკიჟინო სატრფოო“). ისევე, როგორც „ვეხისტყაოსანში“, მის შემოქმედებაშიც სატრფოს სიყვარული ღვთისას გადაეწვნება, ამიტომაც  „მას ერთსა მიჯნურობასა ჭკვიანნი ვერ მიჰხვდებიან,/ ენა დაშვრების, მსმენლისა ყურნიცა დავალდებიან“ („ვეფხისტყაოსანი“).

ბარათაშვილი სატრფოს სიყვარულში ჭვრეტს ღმერთს,, ამიტომას ესწრაფვის მისი ლექსის ლირიკული გმირი ღვთაებრივ სიყვარულს:

„მშვენიერება ნათელია, ზეცით მოსული,

რომლით ნათლდება ყოვლი გრძნობა, გული და სული,

და კაცსა შორის, ვით კერძოსა ღვთაებობისა,

რად გრწამს არ იყოს საუკუნო მადლი ტრფობისა?“

                                             („ რად ჰყვედრი კაცსა“):

სიყვარულით სავსე ლირიკულ გმირს  ცხოვრების უდაბნოში მხსნელად მოევლინება ტაძარი, რომელშიც დავითის ფსალმუნთა გალობა გაისმის:

„მუნ გუნდრუკის წილ შევსწირავდი წმიდას სიყვარულს,

რომლის საკურთხად დავსდებდი მე ჩემს გულსა და სულს;

ამა სიამით, ნეტარებით, ესრეთ აღვსებულს,

მეგონა, ვხედავ სასუფეველს, აქ დაშენებულს!“

გალაკტიონი შენიშნავს: „ბარათაშვილის  სული ოცნებობს ქალის მშვენიერ სულზე... შორს, დაუსრულებელ სილაჟვარდეში მოსჩანს სათაყვანებელი ლანდი ბეატრიჩესი, მუდმივად სასურველი და მუდმივად მიუღწეველი იდეალი, ციური ღვთაებრივი სილამაზე“  (გალაკტიონი 1975: 63).

გურამ ასათიანის აზრით,  „ლექსი „არ უკიჟინო, სატრფოო“ მნიშვნელოვანია იმითაც, რომ აქ  ძალზე ორიგინალურად დგას ფორმის, პოეტური გამოხატვის პრობლემა. ის, რასაც პოეტი ცდილობს გადმოგვცემს სატრფოსადმი თავისი ინტიმური გრძნობის გამხელისას, სინამდვილეში სრულიად ახალი, უჩვეულო ხასიათის განცდაა. პოეტი მთელი თავისი არსებით განიცდის ამ უჩვეულობას: „ნუ თუ ამ სულის წადილსაც ჰრქვა სიყვარული სხვათაებრ?“... და მართლაც, რაღა აქვს საერთო ამ ლექსში გამხელილ სულიერ სწრაფვას ქართული კლასიკური ლირიკის გვიანდელი ნიმუშებისათვის დამახასიათებელ იმ წმინდა ეროტიკულ განცდებთან, რომელთაც ტრადიციულ აღმოსავლურ მეტაფორიზმში ჰპოვეს თავისი გამოხატულება. სუბიექტური განცდის სიახლე და უჩვეულობა ნიკოლოზ ბარათაშვილში იწვევს უკმაყოფილებას არსებული პოეტური ფორმებისა და, საერთოდ, მხატვრისთვის ხელმისაწვდომ გამოხატვის საშუალებათა მიმართ. მსგავსად გრიგოლ ორბელიანისა, ისიც მწვავედ განიცდის ამ აშკარა შეუსაბამობას შინაარსსა და ფორმას შორის: „მოკვდავსა ენას არ ძალუძს უკვდავთა გრძნობათ გამოთქმა!“. მაგრამ, გრიგოლ ორბელიანისაგან განსხვავებით, ბარათაშვილი თავისი გენიალური ინტუიციით უკვე აგნებს იმის ახალ საშუალებებს, რომლებიც ორგანულად შეესაბამებიან მისი სულის შინაგან თრთოლას. იგი საბოლოოდ უკუაგდებს ძველი პოეტური ენის ტრადიციულ, პირობით სამკაულებს (რომელთაგან მთლიანად გათავისუფლება გრიგოლ ორბელიანმა მაინც ვერ შეძლო) და, რაც მთავარია,, გენიალური სისადავით ქმნის ახალ, უაღრესად ტევად, მონუმენტურ პოეტურ სახეებს. „მზე“, „ვარსკვლავი“, „ცვარი“ _ სიმბოლური სახეების ეს თითქმის ნაცნობი სისტემა ბარათაშვილთან სრულიად ახალი, კლასიკური პოეტიკისაგან მკვეთრად განსხვავებული აქცენტით არის გააზრებული და სრულიად სხვა ხასიათის პოეტურ ასოციაციებს აღძრავს“ (ასათიანი 1998: 109).

გალაკტიონის აზრით,  „ბარათაშვილის ენა უფრო უახლოვდება თანამედროვეობას, თანამედროვე სიყვარულისა და მწუხარების გამოსახატავად. მისტიურობა არის წინააღმდეგი პოლუსი იმ მიმართულების, რომელიც ბარათაშვილის წინამორბედ მგოსნებს, აუცილებლად ტლანქ და ჭეშმარიტად ტლანქ პორნოგრაფისტებს, ესმოდათ, როგორც უკიდურესი სქესობრივი გრძნობიერება“ (ტაბიძე 1975: 64).

როგორც თამარ შარაბიძე შენიშნავს: „სატრფიალო თემატიკაში სახარებისეული მოტივების გამოყენებით ბარათაშვილმა მიჯნურობას ტრანსცენდენტალურობის გაგება მიანიჭა და მხატვრული სიმბოლოების გამოყენებით ამქვეყნიური სიყვარული საღვთო სიყვარულის მიბაძვად და ღვთისაკენ სწრაფვად წარმოაჩინა“ (შარაბიძე 2008: 132).

ქართულ ლიტერატურულ სინამდვილეში არსებულ ტრადიციას, რომელიც ისტორიულ ამბავთა და გმირთა გახსენებას ეფუძნებოდა (გრიგოლ ორბელიანის „სადღეგრძელო“,  ალექსანდრე ორბელიანის მოთხრობები და უფრო ადრინდელი ნიმუშები) ბარათაშვილმა განსხვავებული ფორმა და გამოცდილება  შესძინა. მისი „ბედი ქართლისა“ რომანტიკული მსოფლაღქმის პოემაა, რომელშიც წარმოჩნდება არა მხოლოდ ქართველი ერის ბრძოლა თავისუფლებისათვის, არამედ ბარათაშვილისთვის ასე ნაცნობი და „მშობლიური“ თემა_ ადამიანის ჭიდილი ბედისწერასთან (ერეკლეს სახე). 

ბარათაშვილმა თვისი პოემით („ბედი ქართლისა“) შეცვალა ქართულ ლიტერატურულ ტრადიციაში არსებული დამოკიდებულება წარსულის გამოსახვისა და გაჰყვა ევროპულ გზას: „რომანტიზმის ერთ-ერთ უდიდეს დამსახურებას წარმოადგენს აგრეთვე ისტორიზმის პრინციპის დამკვიდრება. ანტიკურობის სტატიკურ კულტს, რომელიც განმანათლებლობასა და კლასიციზმში ბატონობდა, რომანტიზმმა დაუპირისპირა ცოცხალი წარსულის წვდომის იდეა. მათთვის წარსული არაა გაყინული იდეალი, ის რეალობაა თავისი პლუსებით და მინუსებით“ (კაციტაძე, ჯამბურია 2012: 17).

ამგვარად, ბარათაშვილის მხატვრულ-ინტელექტუალური სამყაროს სრულყოფილად გასააზრებლად და შესამეცნებლად აუცილებელია ქართული ლიტერატურული ტრადიციის (ზოგადად, კულტურის) გათვალისწინება, რაც შესაძლებლობას მოგვცემს, გამოვკვეთოთ ის სიახლეები, რომლებიც მან მხატვრული აზროვნების გამოხატვის ფორმებში წარმოაჩინა.